YARIM ÜCRET ÖDEMESİ, KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ ve NAKİT ÜCRET DESTEĞİNİN SOSYAL GÜVENLİK
İLİŞKİSİ (SORU/CEVAP)
1- Yarım ücret ödemesi, kısa çalışma ödeneği ve nakit ücret desteği uygulamasına esas teşkil eden temel mevzuat hükümleri nelerdir. ?
Yarım ücret ödemesini ve Kısa çalışma ödeneğini doğrudan veya dolaylı yönden ilgilendiren mevzuat hükümleri şunlardır. 4857 sayılı Kanunun 40, 24, 25 ve G. 10 uncu maddeleri ; 4447 sayılı Kanunun Ek 2, 50, 51, G.23, G.24 ve G. 25 üncü maddeleri, Kısa Çalışma Ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik’in 2 nci fıkrası ; 5510 sayılı Kanunun 80, 82 ve 86 ncı maddeleri ile Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 102 nci maddesi.
2-Yarım ücret ödemesi nedir, süresi ve tutarı ne kadardır ?
Yarım ücret ödemesi, 4857/40 ıncı maddesinde öngörülmekte olup, 24 ve 25 inci maddelerinde belirtilen zorlayıcı sebepler nedeniyle (işçinin ve işverenin haklı nedenle iş sözleşmesini feshetme hakkı) çalışamayan veya çalıştırılmayan işçiye 1 haftaya kadar, her gün için ücretinin yarısı tutarında ödenen ücrettir.
3-Yarım ücret ödemesinde yapılan ödemeler, nasıl prime tabi tutulmaktadır ?
Ödenen ücretler, sigorta primine esas asgari günlük tutardan (günlük 98.10 TL.) aşağı olmamak kaydıyla ücret olarak prime tabi tutulmakta ve karşılığında ödenen günlük ücret sayısı kadar prim ödeme gün sayısı hizmet olarak verilmektedir.
4-Yarım ücret ödemesi yapılan günler ile çalışılan ve çalışılmayan günler Sosyal Güvenlik Kurumuna nasıl bildirilmelidir ?
Yarım ücret ödemesi sigorta primine esas günlük kazançtan aşağı olmamak kaydıyla sigorta primine tabi tutulmakta, kısa çalışma ödeneği alınan, çalışılmayan günler içinde eksik gün olarak “18-Kısa çalışma ödeneği” eksik gün kodunun seçilmesi gerekmektedir.
Aynı ayda kısa çalışma gerekçesi ile birlikte başkaca bir eksik gün nedeni de varsa; birden fazla eksik gün nedeninin olduğu aylarda “27-Kısa çalışma ödeneği ve diğer nedenler” eksik gün kodunun işaretlenmesi icap etmektedir.
5-Kısa çalışma ödeneği nedir ?
İşyerinde genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması hallerinde, 3 ayı aşmamak üzere yapılması planlanan kısa çalışma sürecidir.
6-Kısa çalışma ödeneği için kimin, nereye başvurması gerekmektedir, yararlanabilmenin şartları nelerdir ?
Hizmet akdine tabi olarak sigortalı çalıştıran işverenlerin kısa çalışma talebinde bulunmaları gerekmekte olup başvuruların Türkiye İş Kurumuna yapılması gerekmektedir.
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanılabilmesi için işçinin, işsizlik sigortası hak etme koşullarını yerine getirmesi gerekmektedir.
7-Kısa çalışma ödenek tutarı ne kadardır, nasıl hesap edilmektedir ?
Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son oniki aydaki sigorta primine esas ortalama günlük brüt kazancının % 60 tutarı olarak hesaplanmakta, ortaya çıkacak tutar aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini geçememektedir.
8- Kısa çalışma ödeneği, yarım çalışma ödemesinden sonramı başlamaktadır.
Kısa çalışma ödeneği ödemeleri 4857 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlatılabilmektedir.
9-Kısa çalışma ödeneğine başvurulabilmesi için işyerinde; ne kadar süre ile faaliyetin durması veya azaltılması gerekmektedir ?
4447/Ek 2 nci maddesinde, işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması ifadesinin karşılığı “Kısa Çalışma Ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik’in 2/1(ç) bendinde belirtilmekte olup, işyerinde uygulanan çalışma süresinin, işyerinin tamamında veya bir bölümünde geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılmasını veya süreklilik koşulu aranmaksızın en az dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması” olarak tanımlanmaktadır.
10-Yarım ücret ödemesi ve kısa çalışma ödeneğinden sosyal güvenlik destek primine tabi olanlar ile yabancı uyruklular içinde yararlanılabilir mi ?
Bir hafta süreyle ödenecek olan yarım günlük ücret, sadece kısa çalışma ödeneğinden yararlanacak olan işçilere değil; Sosyal Güvenlik Destek Primine (SGDP) tabi olarak çalışan işçilere de ödenebilmektedir.
Bununla birlikte, sosyal güvenlik destek primine tabi çalışan sigortalıların, kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmenin temel şartı olan, işsizlik ödeneklerinden yararlanabilmeleri söz konusu olmadığından sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar için kısa çalışma ödeneğinden yararlanılması mümkün bulunmamaktadır.
11-Nakit ücret desteği hakkında bilgi verebilir misiniz ?
4447 sayılı Kanunun G. 24 üncü maddesinde 4857/G.10.maddesi uyarınca işveren tarafından ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler ile 15/3/2020 tarihinden sonra 51 inci madde kapsamında iş sözleşmesi feshedilen ve bu Kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilere, fesih yapılamayacak süreyi geçmemek üzere, bu süre içinde ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, 39,24 Türk lirası nakdi ücret desteği verileceği belirtilmekte olup bu tutardan sadece damga vergisinin kesilmesi mümkün bulunmaktadır.
Ücretsiz izne ayrılarak nakdi ücret desteğinden yararlanan işçinin fiilen çalıştırıldığının tespiti halinde işverene idari para cezası uygulanır ve ödenen nakdi ücret desteği ödeme tarihinden itibaren işleyecek kanuni faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.
Bu kapsamda nakdi ücret desteğinden yararlananlar 5510/60-1(g) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılırlar. Genel sağlık sigortasına ilişkin primler Fondan karşılanır.
12-Yarım ücret ödemesi, kısa çalışma ödeneği ve nakit ücret desteğinden hangi primler kesilmektedir.
Bir haftalık yarım çalışma ödemesi tutarı (günlük ödemelerin sigorta primine esas kazancın altında olmaması kaydıyla) tüm sigorta kollarına tabi tutulmakta,
Kısa çalışma ödeneğinin alındığı dönemlerde genel sağlık sigortası primi kesilir, ödemeler İş-Kur tarafından SGK ya aktarılır.
Covid-19 Korona virüs nedeniyle ücretsiz izne ayrılan işçilere ödenen nakit ücret desteği sigorta primine tabi tutulmamaktadır. Sigortalılar 5510/60-1(g) kapsamında genel sağlık sigortası sayılmaktadırlar
13-Covid-19/Korona virüs (Pandemi) gerekçesi ile hangi eksik gün kodları seçilebilir ?
4857/G.10 uncu maddesi uyarınca 10/3/2020 tarihinden geçerli olmak üzere ücretsiz izne ayrılan sigortalılar için 2020 Nisan ayı belgelerinden itibaren “28-Pandemi Ücretsiz İzin (4857 G.10.Md)” aynı ayda başka eksik gün nedeni olması halinde ise “29-Pandemi Ücretsiz İzin (4857 G.10.Md) ve Diğer” adında eksik gün kodlarının seçilebilmesi sağlanmış bulunmaktadır.
Bu eksik gün nedenlerinin yabancı uyruklu sigortalılar için de seçilebilmesi mümkün bulunmaktadır.
14-Covid-19 hastalığına özel olarak işverenin işçiye çıkış vermesi, sigortalının da iş akdini feshetmesi mümkün mü ?
4857/G. 10 uncu maddesinde; işverenlerin, 3 ay süre ile (4857/25. Md. 1. Fıkrasının III. numaralı bendinde belirtilen nedenler dışında) iş sözleşmelerinin feshedilemeyeceği, işçilerin işveren tarafından 3 ayı geçmemek üzere tamamen veya kısmen ücretsiz izne ayırabileceği, işçinin de bu sebepler den dolayı iş sözleşmesini feshedemeyeceği öngörülmektedir.
